राष्ट्रीय डेंग्यू दिनानिमित्त डेंग्यू आजाराबाबत जनतेने घ्यावयाची काळजी 16 मे रोजी “ राष्ट्रीय डेंग्यू दिन”

खास लेख               

              डेंग्यू हा आजार जगात सर्वप्रथम चीनमधील जीन या राजवंशात आढळून आला. इतिहासात 17 व्या शतकात डेंग्यूची भीषण साथ आली असल्याचे पुरावे आहेत. मोठया प्रमाणात डेंग्यूने लोक आजारी झाल्याचे आढळून आले आहे. भारतात 1963 साठी कोलकाता येथे डेंगीची पहिली मोठी साथ आला होती. त्यानंतर बहुतांश नगरे/महानगरे/शहरे/ग्रामीण भागातही डेंग्यूचा उद्रेक झाल्याची वृत्ते येऊ लागली. आजच्या काळात जवळपास अडीच कोटी म्हणजे जगात 40 टक्के लोकसंख्या ज्या देशात राहते अशा देशात या आजाराचे संक्रकण मोठया प्रमाणात आहे. डेंग्यू ताप हा जगात जवळपास 100 पेक्षा जास्त देशांमध्ये पसरलेला आहे.

       डेंग्यू ताप किवा डेंगी ताप (हाडमोडी ताप) हा एक विषाणूजन्य रोग आहे. हा ताप डेंग्यू (DENV) या विषाणूमुळे होतो. एडिया इजिप्ताय डासाच्या चावण्यामुळे तो प्रसारित होतो. हा एक तीव्र फ्ल्युसारखा आजार आहे. संक्रमणात्मक डासांच्या चाव्यानंतर 5 ते 6 दिवसानंतर मनुष्याला हा आजार होतो. या आजाराचे दोन प्रकार आहेत. डेंग्यू ताप आणि डेंग्यू रक्तस्त्रावात्मक ताप (DHF) डेंग्यू रक्तस्त्रावात्मक ताप हा अधिक तिव्र स्व्रुपाचा आजार असून त्यामुळे मृत्यू ओढवू शकतो.

      डेंग्यू तापाची लक्षणे - 1) डेंग्यू ताप- लहान मुलांमध्ये मुख्यत: सौम्य स्वरुपाचा ताप येतो मोठया माणासांमध्ये अधिक तीव्र स्वरुपाचा ताप , डोकेदुखी, डोळे दुखणे, अंगदुखी, अशक्तपणा, अंगावर लाल रंगाचा चट्टे येऊ शकतात. अंगदुखी तीव्र स्वरुपात असू शकते. म्हणून याला हाडे मोडणारा ताप  असेही म्हणतात. एकदम जोराचा ताप चढणे, डोक्याचा पुढचा भाग अतिशय दुखणे, डोक्याचा मागील भागात वेदना जी डोळयांच्या हालचालीसोबत अधिक होते. चव आणि भूक नष्ट होण, त्वचेवर व्रण उठणे,

     2) डेंग्यू रक्तस्त्रावत्मक ताप -      डेंग्यू रक्तस्त्रावात्मक ताप (DHF) हा गंभीर स्वरुपाचा प्रकार असून यात तापबरोबर वाहय रक्तस्त्राव, चट्टे अठणे, हिरडयांमधून रक्तस्त्राव, अंतर्गत रक्तस्त्राव, आतडयांमूधन रक्तस्त्राव, प्लेटलेटची संख्या मी होणे, इ. लक्षणे आढळून येतात तसेच छातीत व पोटामध्ये पाणी जमा होऊ शकते. बाकी लक्षण      डेंग्यू तापाप्रमाणे असतात. तीव्र व सतत थंड पोटदुखी, त्वचा फिकट, थंड किंवा चिकट होणे, नाक तोड आणि हिरडयांतून रक्त येणे आणि त्वचेवर पुरळ उठणे, रक्तासह किंवा रक्तविना वारंवार उलटया होणे, झोप येणे आणि अस्वस्थता वाटणे, रुग्णाला तहान लागते आणि तोंड कोरडे पडते, नाडी कमकुवतपणे जलद चालते, श्वास घेतांना त्रास होणे.

      डेंग्यू तापाचा प्रसार – आजारी माणसाच्य रक्तातील डेंग्यू विषाणू (एडीस इजिप्ती) जातीच्या डासाच्या मादीमार्फत दुस-या निरोगी व्यक्तीस संक्रमित केले जातात. हे डास साधारणपणे समुद्रसपाटीपासून एक हजार मीटरपर्यंतच्या भागात जिवंत राहतात. यांच्या साथी वेगाने पसरु शकतात एडीस इजिप्ती हा एक लहान काळा डास असून त्याच्या अंगावर पांढरे चट्टे असतात. त्याचा आकार अंदाजे 5 मिली मीटर असतो. हा आपल्या शरीरात विषाणू तयार करायला 7 ते 8 दिवस घेतो. नंतर रोगाचा प्रसार करतो साधारणपणे हा डास दिवसा सकाळी अथवा संध्याकाळी चावतो. हा आजार संसर्गजन्य नाही.

 औषधोपचार –

      रुग्णाने ताप असेपर्यंत आराम करावा. ताप आल्यानंतर खूप वाट पाहू नये ( 4 ते 5 दिवसापेक्षा जास्त ) त्यानंतर किंवा त्यापूर्वी रुग्णाला जवळच्या प्रा.आ. केंद्र किंवा खाजगी दवाखान्यात त्वरीत घेऊन जावे. निर्जलीकरण होऊ नये म्हणून जलपेयाचा भरपूर उपयोग करावा. (क्षार संजीवनी) रक्तस्त्राव किंवा शॉकची (झटके) लक्षणे असल्यास रुग्णाला ताबडतोब रुग्णालयात भरती करावे. या विषाणूवर प्रतिजैविक उपलब्ध नाहीत तेव्हा गंभीर स्वरुपाच्या आजाराच्या वेळी शहानिशा करुन रुग्णाला वेळेत दवाखान्यात नेल्यास रुग्णाचे प्राण वाचू शकतात.

  प्रतिबंधात्मक उपाययोजना –

     डासांना आळा घालणे हा एकमेव उपाय रोगाला पसरण्यापासून थांबवू शकता. घराच्या आजूबाजूला पाणी साठवू न देणे. वेळच्या वेळी साठलेले पाणी रिकामे करणे. भारित केलेल्या मच्छरदाण्या वापरणे अंगाला ओडोमास लावणे रिपेलन्ट किंवा गुडनाईट वडी वापरणे. आपला घरामभोवती पाणी साचू देऊ नका, घरातील पाण्याचे सर्व साठे शनिवारी किंवा आपल्या सोयीनुसार आठवडयातून एक वार निश्चित करुन रिकामे करावे. या साठयातील आतील बाजू व तळ घासून पुसून कोरडे करुन पुन्हा वापराव्यात व पाण्याचे साठे घट्ट झाकणाने झाकून ठेवावेत. अंगण व परिसरातील खड्डे बुजवावे त्यात पाणी साचणार नाही याची खबरदारी घ्यावी. झोपतांना पूर्ण अंगभर कपडे घालावे, पांघरुन घेऊन झोपावे. संध्याकाळी 6 ते 8 दरम्यान दारे खिडक्य बंद कराव्यत, खिडक्यांना जाळया बसवाव्यात. झोपतांना भारीत मच्छरदाणीचा वापर करावा. आपल्या घरी किटकनाशक औषधीची फवारणी पथक आल्यस आपले घर संपूर्ण फवारुन घ्यावे. फवारलेले घर किमान 2 ते 2/5 महिने सारवू ( रंगरंगोटी) करु नये, घराच्या छतावरील फुटके डब्बे, टाकाऊ टायर्स, कप, मडकी,इ. ची वेळीच विल्हेवाट लावा. संडासच्या पाईपला वरच्य टोकाला जाळी किंवा पातळ कपडा नेहमी बांधावा, द आठवडयाला नाल्यांमध्ये रॉकेल किंवा कुड ऑईल टाकावे.

      वरील दक्षता प्रत्येकाने घेतल्यास डासांची उत्पत्ती होणार नाही. व डास चावणार नाही म्हणजे योग्य काळजी व वेळीच केलेला उपचार तुम्हाला होणा-या आजारापासून दूर ठेवीन. त्यासाठी किटकजन्य आजरांवर नियंत्रण होण्यासाठी  सर्वांनी हातभार लावावा.

संकलन - जिल्हा माहिती कार्यालय, जळगाव

०००