शेतात किटकनाशके फवारतांना घ्यावयाची काळजी

जळगाव, दि.4:- जिल्हयात खरीप हंगामात 7.67 लाख हे. क्षेत्रावर कापुस सोयाबीन, तुर इ. पिकांची लागवड करण्यात आलेली आहे. या पिकावर किड रोगाचा प्रादुर्भाव झाल्यावर मोठया प्रमाणावर किटकनाशके, तणनाशकांची फवारणी करण्यात येते. परंतु फवारणी करतांना काळजी न घेतल्यास विषबाधा होण्याची संभावना असते. त्या अनुषंगाने किटकनाशके फवारणी करतांना घ्यावयाची काळजी व विषबाधा झाल्याची लक्षणे व उपाययोजना पुढील प्रमाणे आहे.

शेतात किटकनाशके  फवारतांना घ्यावयाची काळजी

शेतात उत्पन्न घेण्यासाठी शेतकरी विविध रासायनिक औषधे फवारतात. हेच रासायनिक औषधे शेतकरी शेतात, झाडांवर फवारतांना मुख्यत: 3 प्रकारे धोका निर्माण होऊ शकतो.

रासायनिक औषधाचे अत्यंत बारीक कण हवेबरोबर श्वासोच्छवासासोबत शरीरात जातात. फवारणी करीत असतांना त्वचेच्या संपर्कामधून तथा डोळयांव्दारे शरीरात जातात. फवारणी करतांना नकळत तोंडाव्दारे बीडी पीतांना शरीरात जाऊ शकतात.

किटकनाशके वापरतांना सर्वसाधारणपणे घ्यावयाची काळजी

गळके फवारणी यंत्र न वापरता ते दुरुस्त करुन वापरावे, किटकनाशके फवारणी यंत्रात भरतांना सांडू नये यासाठी नरसाळयाचा वापर करावा. तणनाशक फवारणीसाठी वेगळा पंप वापरावा व तो पंप किटकनाशक फवारणीसाठी वापरु नये. किटकनाशक वापरतांना संरक्षक कपडे वापरावेत. फवारणीसाठी वापरलेले सर्व साहित्य पाण्याने स्वच्छ धुवून ठेवावेत. झिजलेले खराब झालेले नोझल्स बदलून घ्यावेत. किटकनाशकाला हुंगणे किंवा त्याचा वास घेणे टाळावे. फवारणीचे मिश्रण हाताने न ढवळता लांब लाकडी दांडयाचा किंवा काठीचा वापर करावा. किटकनाशक पोटात जाण्याची शक्यता असल्याने फवारणीचे मिश्रण करतांना अथवा फवारणीच्या वेळी तंबाखू खाणे अथवा धुम्रपान करणे टाळावे. फवारणीचे काम पुर्ण झाल्यावर झाल्यानंतरच हात साबणाने स्वच्छ धुवून खाणे-पिणे करावे. फवारणीचे वेळी लहान मुले, जनावरे, पाळीव प्राणी यांना त्या ठिकाणापासून दुर ठेवावे. उपाशीपोटी फवारणी न करता फवारणीपुर्वी न्याहारी करावी. फवारणी करतांना वापरलेली भांडी इ. साहित्य नदी, नाला किंवा विहिरीजवळ धुवू नयेत. तर धुतांना वापरलेले पाणी त्यात विषारी अवशेष असल्याने पडीक जमिनीत टाकावे अथवा मातीत गाडावे. किटकनाशकांच्या रिकाम्या बाटल्या वापरानंतर नष्ट करुन टाकाव्यात. फवारणी करतांना नोझल बंद पडल्यास ते स्वच्छ करण्यासाठी तोड लावून फूंकू नये अथवा हवा तोंडाने आंत ओढू नये त्यासाठी सोयीस्कर तार, काडी किंवा टाचणी वापरावी. किटकनाशके फवारण्याचे काम दर दिवशी आठ तासांपेक्षा जास्त वेळ करु नये. हे काम करणा-या प्रत्येक व्यक्तीने ठराविक कालावधीने डॉक्टरांकडून स्वत:ला तपासून घ्यावे. किटकनाशके  फवारण्याचे काम करतांना वापरण्याचे कपडे स्वतंत्र ठेवावेत व वेळोवेळी स्वच्छ धुवून काढावेत. किटकनाशके अंगावर पडू नये म्हणून वा-याच्या विरुध्द दिशेने फवारणी करु नये. किटकनाशके मारलेल्या क्षेत्रावर गुरांना चरण्यास किमान दोन आठवडे जावू देवू नये.जमिनीवर सांडलेले किटकनाशक हातांनी न पुसता व त्यावर पाणी न टाकता ती माती / चिखल यांच्या सहाय्याने शोषून घ्यावेत  व जमिनीत गाडून टाकावीत. डब्यांवरील मार्गदर्शक चिन्हाकडे काळजीपुर्वक लक्ष द्यावे. लाल रंगाचे चिन्ह / खून असलेली औषधी सर्वात अधिक विषारी असुन त्यानंतर पिवळा, निळा व हिरवा असा क्रम लागतो.

विषबाधा झाल्याची लक्षणे व उपाययोजना

विषबाधा ही किटकनाशके / तणनाशके यांचा त्वचेशी संपर्क अथवा पोटात गेल्यास होते. विषबाधा व इतर आजार यांचा लक्षणात बरेचदा साम्य राहू शकते.

विषबाधा लक्षणे

    अशक्तपणा व चक्कर येणे, त्वचेची जळजळ होणे, डाग पडणे, घाम येणे, डोळयांची जळजळ होणे, पाणी येणे, अंधुक दिसणे, तोंडातून लाळ गळणे, तोडाची आग होणे, उलटी येणे, मळमळणे, हगवण होणे, पोटात दुखणे, डोकेदुखी, अस्वस्थ होणे, स्नायुदुखी, जिभ लुळी पडणे, बेशुध्द होणे, धाप लागणे, छातीत दुखणे, खोकला येणे,

विषबाधेची शंका आल्यास खात्री करा

रोग्याचा किटकनाशकांसह संपर्क आला होता काय?  नेमके कोणते किटकनाशके वापरले? शरिरात किती गेले? व ते केव्हा गेले? डॉक्टरांसाठी वरिल माहिती महत्वाची आहे.

विषबाधेनंतर तातडीने करावयाचे प्रथमोपचार

किटकनाशके / तणनाशके डोळयात उडाल्यास, तात्काळ डोळे स्वच्छ पाण्याने 5 मिनीटांपर्यत पाण्याची धार सोडून धुवा. शरीरावर उडाले असल्यास 10 मिनीटे साबनाने स्वच्छ धुवा व दवाखाण्यात न्या. विषबाधेनंतर रोगी जर संपुर्ण शुध्दीवर असेल तरच त्याला उलटी करण्यास प्रवृत्त करावे अन्यथा  3 चमचे बारीक लाकडी कोळसा भुकटी करुन अर्धा ग्लास पाण्यातून पाजा व लगेच दवाखाण्यात न्या. विषारी औषध कपडयांवर उडाले असल्यास ते कपडे लगेच बदला व रोग्यास शक्य तितक्या लवकर दवाखान्यात पोहचवा.

०००००